ဒီေန႔ ရုံးမွာ criminal record bureau check လုပ္ဖုိ႔ ေျပာလာလုိ႔ စဥ္းစားမိတဲ့ ၁၆ - ၁၈ ႏွစ္ေတြ အေၾကာင္း ေရးမိတာပါ။ ဒီ အရြယ္က hot list ထဲမွာ ပါတယ္ လုိ႔ ဆုိရ မလား။ ဘာလုပ္လုပ္ ၁၈ ႏွစ္ေအာက္ဆုိ စည္းကမ္းက တမ်ိဳး၊ သူတုိ႔ သင္တန္း တက္မယ္ဆုိ ခြင့္ျပဳ ခ်က္ေတြ အဆင့္ဆင့္ ယူရတယ္၊ ေမးခြန္းေတြ တသီႀကီး ေျဖရတယ္၊ ပုိ႔ခ် သူကလည္း စစ္ေဆးမႈေတြ ခံယူရတယ္။ အရြယ္ မေရာက္ေသး သူေတြ မုိ႔ လူႀကီး လုိ႔ ယူဆ လုိ႔မရ ၊ ကေလး ေလးေတြလည္း မဟုတ္ ေတာ့တဲ့ ၾကား အ႐ြယ္ေတြ။ လူႀကီး ေတြနဲ႔ တန္းတူ ခံစားခြင့္ သူတုိ႔မွာ မရွိပါဘူး။ ဥပမာ သူတုိ႔က နာရီပုိင္း လုပ္အားခ ဆုိ ေလ်ာ့ရပါတယ္။ လူႀကီးေတြ မရတဲ့ အခြင့္အေရးမ်ိဳးေတြ ေတာ့ သူတုိ႔ တပုံႀကီး ရပါတယ္၊ အထူးသျဖင့္ ပညာေရးပါ။
ပုံမွန္ အားျဖင့္ေတာ့ ၁၅ ႏွစ္အထိ အထက္တန္းေက်ာင္း တက္ေနရတာပါ။ တခ်ိဳ႕က ေက်ာင္း ဆက္မတက္ဘဲ အလုပ္၀င္ ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က်ေတာ့လည္း ဟုိမေရာက္ ဒီမေရာက္ ေက်ာင္းလည္း မတက္ အလုပ္လည္း မလုပ္ဘဲ ေ၀ေလေလ လုပ္ေနၾကပါတယ္။ ဒီေ၀ေလေလ not in education, employment or training (NEET) အုပ္စုအတြက္ အစုိးရက ေနာင္ေရး စဥ္းစားၿပီး သီးသန္႔ ဘတ္ဂ်က္ေတြ ခ်ေပးပါတယ္။ အနာဂတ္ရဲ႕ မ်ိဳးဆက္သစ္ေတြ အတြက္ ခ်ေပးတဲ့ မ်ားစြာေသာ စီမံကိန္း မ်ားထဲက တစ္ခုေပါ့။
သူတုိ႔ အတြက္ ေနာင္ အသုံး၀င္ႏုိင္မယ့္ သင္တန္းေတြ တက္ဖုိ႔၊ စာေမးပြဲေတြ ေျဖဖုိ႔ အခြင့္အလမ္းေတြ အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ ခက္တာက အဲ့ဒီ NEET အုပ္စု၀င္ ၁၆-၁၈ ႏွစ္ အရြယ္ ပုဂၢိဳလ္ေတြက ဒါေတြကုိ စိတ္ မ၀င္စားတာပါပဲ။ သူတုိ႔က စာသင္ခန္းေတြကုိ မုန္းလုိ႔ ေက်ာင္းထြက္တယ္၊ စာေမးပြဲ ေျဖဖုိ႔ မေျပာနဲ႔ စာဆုိ လုံး၀ မၾကည့္ခ်င္ ဆုိတဲ့ ပုံစံ။ ေက်ာင္းေတြ အဖြဲ႔အစည္း ေတြကလည္း အစုိးရ ခ်ေပးထားတဲ့ ေငြေတြ သုံးဖုိ႔၊ ေက်ာင္းသား ဦးေရ ျပည့္ဖုိ႔ ဒီ NEET အုပ္စုကုိ ရွာရတယ္။ လုံး၀ မလြယ္ပါဘူး။ အလုပ္ခ်ေပးတဲ့ ဌာနက လူေတြက အခ်ိန္ မေလးစားတဲ့ သူေတြ လုိ႔ ညည္းတယ္။ ခ်ိန္းတုိင္း ပ်က္လုိ႔။ သင္တန္း စီစဥ္သူေတြ ကလည္း ခဏခဏ ခံရေပါင္း မ်ားၿပီတဲ့။ ဆရာေတြ ကလည္း ဒီအုပ္စုဆုိ ႏွာေခါင္း႐ႈံ႕တယ္။
ကုိယ္လည္း ထဲထဲ၀င္၀င္ မသိရခင္က ေရာၿပီး သံေယာင္လုိက္မိပါတယ္။ ဒီကေလးေတြ နဲ႔ ေသခ်ာ စကား ေျပာၾကည့္ေတာ့မွ သူတုိ႔ ဘ၀ေတြက ကုိယ္တုိ႔ ထက္ေတာင္ ၾကမ္းတမ္း ပါတယ္။ ကေလး တေယာက္ကုိ မွတ္ပုံတင္ ေတာင္းေတာ့ မရွိဘူး၊ အာမခံ နံပါတ္လည္း မရွိဘူး၊ မိသားစုနဲ႔ ကြဲေနၿပီး သူ႔ကုိ ေနရာ မ်ိဳးစုံ ေ႐ႊ႕လြန္းလုိ႔ ဒီ နံပါတ္ ရဖုိ႔ မတုိင္ခင္ပဲ ေနာက္ တေနရာ ထပ္ ေျပာင္းရ တယ္တဲ့။ ေနာက္တေယာက္ ၾကည့္လုိက္ေတာ့ ျဖဴျဖဴ ေဖြးေဖြး ႏုႏုေလး၊ ေထာင္ထဲ သြားရ ေတာ့မယ္တဲ့။ သူ႔ သူငယ္ခ်င္းေတြက ေထာင္ထဲ ေရာက္တာနဲ႔ ပထမဆုံးက မုဒိန္းက်င့္ ခံရတာပါပဲလုိ႔ ေျပာျပ ေနၾကတယ္။
ကုိယ္ကေတာ့ သူတုိ႔နဲ႔ စကား ေျပာျဖစ္တုိင္း ၁၈ ႏွစ္ ေက်ာ္သြားလွ်င္ ဘာမဆုိ အလကား မရႏုိင္ေတာ့တဲ့ အေၾကာင္း၊ အနာဂတ္ အတြက္ ၁၈ မျပည့္ခင္ အရာထင္ ေအာင္ လုပ္ထားဖုိ႔ေတြ ေျပာေပမယ့္ ေတြ႔ရတဲ့ သူ ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားက လူဆုိး စာရင္း၀င္ ေတြ ျဖစ္ေန ျပန္တယ္။ တကယ္ေတာ့ ၁၆ - ၁၈ ဆုိတာ ထိခုိက္ ရွလြယ္တဲ့ အ႐ြယ္ ေတြမုိ႔ တည့္တည့္ မတ္မတ္ ေလွ်ာက္ႏုိင္ေအာင္ ထိန္းေက်ာင္း လမ္းျပ ေပးမယ့္ သူ လုိတယ္ လုိ႔ ထင္တာပဲ။ ကုိယ္ သူတုိ႔ အ႐ြယ္တုန္းက ေရာ ဘယ္ နားမွာ ဘာလုပ္ ေနပါလိမ့္။
ပုံမွန္ အားျဖင့္ေတာ့ ၁၅ ႏွစ္အထိ အထက္တန္းေက်ာင္း တက္ေနရတာပါ။ တခ်ိဳ႕က ေက်ာင္း ဆက္မတက္ဘဲ အလုပ္၀င္ ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က်ေတာ့လည္း ဟုိမေရာက္ ဒီမေရာက္ ေက်ာင္းလည္း မတက္ အလုပ္လည္း မလုပ္ဘဲ ေ၀ေလေလ လုပ္ေနၾကပါတယ္။ ဒီေ၀ေလေလ not in education, employment or training (NEET) အုပ္စုအတြက္ အစုိးရက ေနာင္ေရး စဥ္းစားၿပီး သီးသန္႔ ဘတ္ဂ်က္ေတြ ခ်ေပးပါတယ္။ အနာဂတ္ရဲ႕ မ်ိဳးဆက္သစ္ေတြ အတြက္ ခ်ေပးတဲ့ မ်ားစြာေသာ စီမံကိန္း မ်ားထဲက တစ္ခုေပါ့။
သူတုိ႔ အတြက္ ေနာင္ အသုံး၀င္ႏုိင္မယ့္ သင္တန္းေတြ တက္ဖုိ႔၊ စာေမးပြဲေတြ ေျဖဖုိ႔ အခြင့္အလမ္းေတြ အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ ခက္တာက အဲ့ဒီ NEET အုပ္စု၀င္ ၁၆-၁၈ ႏွစ္ အရြယ္ ပုဂၢိဳလ္ေတြက ဒါေတြကုိ စိတ္ မ၀င္စားတာပါပဲ။ သူတုိ႔က စာသင္ခန္းေတြကုိ မုန္းလုိ႔ ေက်ာင္းထြက္တယ္၊ စာေမးပြဲ ေျဖဖုိ႔ မေျပာနဲ႔ စာဆုိ လုံး၀ မၾကည့္ခ်င္ ဆုိတဲ့ ပုံစံ။ ေက်ာင္းေတြ အဖြဲ႔အစည္း ေတြကလည္း အစုိးရ ခ်ေပးထားတဲ့ ေငြေတြ သုံးဖုိ႔၊ ေက်ာင္းသား ဦးေရ ျပည့္ဖုိ႔ ဒီ NEET အုပ္စုကုိ ရွာရတယ္။ လုံး၀ မလြယ္ပါဘူး။ အလုပ္ခ်ေပးတဲ့ ဌာနက လူေတြက အခ်ိန္ မေလးစားတဲ့ သူေတြ လုိ႔ ညည္းတယ္။ ခ်ိန္းတုိင္း ပ်က္လုိ႔။ သင္တန္း စီစဥ္သူေတြ ကလည္း ခဏခဏ ခံရေပါင္း မ်ားၿပီတဲ့။ ဆရာေတြ ကလည္း ဒီအုပ္စုဆုိ ႏွာေခါင္း႐ႈံ႕တယ္။
ကုိယ္လည္း ထဲထဲ၀င္၀င္ မသိရခင္က ေရာၿပီး သံေယာင္လုိက္မိပါတယ္။ ဒီကေလးေတြ နဲ႔ ေသခ်ာ စကား ေျပာၾကည့္ေတာ့မွ သူတုိ႔ ဘ၀ေတြက ကုိယ္တုိ႔ ထက္ေတာင္ ၾကမ္းတမ္း ပါတယ္။ ကေလး တေယာက္ကုိ မွတ္ပုံတင္ ေတာင္းေတာ့ မရွိဘူး၊ အာမခံ နံပါတ္လည္း မရွိဘူး၊ မိသားစုနဲ႔ ကြဲေနၿပီး သူ႔ကုိ ေနရာ မ်ိဳးစုံ ေ႐ႊ႕လြန္းလုိ႔ ဒီ နံပါတ္ ရဖုိ႔ မတုိင္ခင္ပဲ ေနာက္ တေနရာ ထပ္ ေျပာင္းရ တယ္တဲ့။ ေနာက္တေယာက္ ၾကည့္လုိက္ေတာ့ ျဖဴျဖဴ ေဖြးေဖြး ႏုႏုေလး၊ ေထာင္ထဲ သြားရ ေတာ့မယ္တဲ့။ သူ႔ သူငယ္ခ်င္းေတြက ေထာင္ထဲ ေရာက္တာနဲ႔ ပထမဆုံးက မုဒိန္းက်င့္ ခံရတာပါပဲလုိ႔ ေျပာျပ ေနၾကတယ္။
ကုိယ္ကေတာ့ သူတုိ႔နဲ႔ စကား ေျပာျဖစ္တုိင္း ၁၈ ႏွစ္ ေက်ာ္သြားလွ်င္ ဘာမဆုိ အလကား မရႏုိင္ေတာ့တဲ့ အေၾကာင္း၊ အနာဂတ္ အတြက္ ၁၈ မျပည့္ခင္ အရာထင္ ေအာင္ လုပ္ထားဖုိ႔ေတြ ေျပာေပမယ့္ ေတြ႔ရတဲ့ သူ ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားက လူဆုိး စာရင္း၀င္ ေတြ ျဖစ္ေန ျပန္တယ္။ တကယ္ေတာ့ ၁၆ - ၁၈ ဆုိတာ ထိခုိက္ ရွလြယ္တဲ့ အ႐ြယ္ ေတြမုိ႔ တည့္တည့္ မတ္မတ္ ေလွ်ာက္ႏုိင္ေအာင္ ထိန္းေက်ာင္း လမ္းျပ ေပးမယ့္ သူ လုိတယ္ လုိ႔ ထင္တာပဲ။ ကုိယ္ သူတုိ႔ အ႐ြယ္တုန္းက ေရာ ဘယ္ နားမွာ ဘာလုပ္ ေနပါလိမ့္။